lمکن است برخی حوادث بر اثرعدم احاطه علمی به جوانب آن برای ما ناگوار و تلخ باشد، ولی در واقع آثار مثبت ومطلوبی را در پی داشته باشد. قرآن کریم می فرماید: « وعسی ان تکرهوا شیئا و هو خیر لکم وعسی ان تحبوا شیئا وهو سرلکم والله یعلم وانتم لا تعلمون » .

و چه بسا از چیزی اکراه داشته باشید، در حالی که برای شماخوب است و چه بسا چیزی را دوست دارید ، در حالی که برای شما بد است. وخدا می داند وشما نمی دانید.

قرآن کریم می فرماید: « فعسی ان تکرهوا شیئا ویجعل الله فیه خیرا کثیرا» . پس چه بسا از چیزی کراهت دارید وحال آنکه خداوند خیر فراوان در آن قرار داده است . و بنای خداوند برآن است که امور وحوادث را براساس مصالح انجام دهد نه میل افراد.امام علی (ع) می فرماید : « ان الله سبحانه یجری الامور علی ما یقتضیه لا علی ما ترنضیه » خداوند سبحان کارها را مطابق مصالح، جاری می کند نه بر طبق( میل و ) رضایت تو .

البته تذکر این نکته هم ضروری است که با بیان عوامل حوادث در پی آن نیستیم که کوتاهی ویا کم توجهی درباره پیش گیری و پیش بینی حوادث و همین طور مبارزه با آن را نادیده بگیریم .

الف) امتحان وآزمایش الهی

دنیا آموزشگاهی است که انبیاء و ائمه (ع) و اولیاء معلمان آن ، و مردم شاگردان این مدرسه، وحوادث و ابتلائات تلخ وشیرین مواد امتحانی آن می باشند. خداوند انسان ها را با بلایا و و مصیبت ها و نیز با خوشیها و نعمت ها در این دنیا مورد امتحان وآزمایش قرار می دهد. آیات زیادی از قرآن گواه این مطلب است، از جمله:

1- «انا جعلنا ما علی الارض زینه لها لنبلوهم ایهم احسن عملا .»

« ما آنچه را روی زمین است زینت آن قرار دادیم ، تا آنها را بیاموزیم کدامینشان بهتر عمل می کنند » .

2- « الذی خلق الموت والحیوه لیبلوکم ایکم احسن عملا وهو العزیز الغفور.

« آن خدایی که مرگ وزندگی را آفرید تا شما را بیازماید و که کدام یک از شما بهتر عمل می کنید، و او شکست ناپذیر بخشنده است .

3- «و بلوناهم بالحسنات و السئیات لعلهم یرجعون .»

و آنها را با نیکیها وبدیها آزمودیم ، شاید باز گردند .

4- «و لنبلونکم بشی من الخوف والجوع ونقص من الاموال والانفس والثمرات وبشرالصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبته قالوا انا لله و انا الیه راجعون .»

قطعا همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی وکاهش در مالها وجان ها و میوه ها آزمایش می کنیم. وبه استقامت کنندگان بشارت ده، آنها که هر گاه مصیبتی به ایشان می رسد، می گویند. « ما از آن خداییم ، به سوی او باز می گردیم . »

آری امتحان الهی همان رویداد های پیش بینی شده و یا پیش بینی نشده است که گاهی دامنگیر انسان ها می شود وانسان را تحت فشار می گذارد که برای رهایی خود تصمیم بگیرد ونیروهای خود را بسیج کند .

فواید وآثار امتحانات الهی

آزمایش های الهی و امتحانات او آثار گرانسنگی در پی دارد که به چند مورد مهم آنها اشاره می شود .

1- پرورش روح استقامت و پایداری

بلاها و پایداری را در انسان زنده می کند، امیرمومنان علی (ع) می فرماید:« ان الشجره البریه اضلب عودا والرواتع الخضره ، ارق جلوده و النابتات العذیه اقوی و قودا وابطاأ خمودا. » درخت بیابانی چوبش سخت تر و درختان کناره جویبار پوستشان نازک تر است. درختانی که با باران سیراب می شوند، آتش چوبشان شعله ورتر وپردوام تراست .

تنبیه و آگاهی

یکی از آثار آزمایشات الهی ، تنبه و آگاهی است . رفاه دایمی و غرق شدن در مواهب زندگی ، مایه غرور و سبب غفلت از ارزش های اخلاقی است .

زندگی آرام وفارغ از هر نوع فراز و نشیب وخالی از هر نوع طوفان وحوادث تکان دهنده کاملا خواب آور است . در حالی که حوادث ناخوشایندوناگوار، موجب کاهش غرور و بیداری از غفلت و پیدایش نقطه عطفی در زندگی افراد می گردد. قرآن از یک سو می فرماید: «ان الانسان لیطغی انراه استغنی» . انسان آن گاه که خودرا بی نیازبیند طغیان می ورزد . و از سوی دیگر گرفتاری ها وبلاها را مایه بیداری او معرفی می کند ومی فرماید : «و ما ارسلنا فی قریه من نبی الا اخذنا اهلها بالبسا و الضرا و لعلهم یتضرعون» . هیچ پیامبری را به نقطه ای نفرستادیم ، مگر اینکه مردم آنجا را با فقر وسختی مواجه ساختیم تا تضرع کنند .

ودر آیه ی دیگر فرمود: « ولقد اخذنا آل فرعون بالسنین و نقص من الثمرات لعلهم یذکرون». وبراستی قوم فرعون را به خشکسالی وکمی میوه دچار نمودیم تا مذکر شوند.

امام علی ( ع) فرمودند : « اذا اراد الله بعبد خیرا فاذنب ذنبا تبعه بنقمه و بذکره الاستغفار.» هرگاه خداوند نسبت به بنده ای اراده خیری داشته باشد ، پس آن بنده گناهی کند. بدنبال آن گرفتاری ای پیش می آید و استغفار را بیادش می آورد .

آری حوادث مرگبار وناخوشایند ، اخطارهای الهی است وسبب می شود که انسان در زندگی خود ورفتار های خویش تجدید نظر کرده، راه درست و صحیح را پیشه خود سازد.

3- پاکسازی گناهان

ازدیگر آثار بلاها وسختی ها ، پاکسازی گناهان انسان است. علی ( ع) می فرماید: «الحمدالله الذی جعل تمحیص ذنوب شیعتنا فی الدنیا بمحنتهم لتسلم بها طاعاتهم ویستحقوا علیها ثوابها» . سپاس خدایی را که پاک کردن گناهان شیعیان ما دردنیا به وسیله رنج و محنت آنها قرارداد، تا بدینوسیله طاعاتشان سالم بماند وبرطاعت ، استحقاق ثواب یابند.

ب- ترفیع درجه ورسیدن به مقامات بالاتر

گاهی بلاها و حوادث تلخ زندگی، برای دست یافتن به مقامات ودرجات برتر وعالی است. گرفتاری ها ورنج بلای انبیاء ائمه ، اولیا و پاکان از این طریق قابل توجیه است. و جمله معروف «البلاء للواء» بلا برای دوستی است، دراین وادی قابل فهم ودرک است. رنجهای بی شماری و گرفتاری های فراوان حضرت ابراهیم ، حضرت موسی، یوسف صدیق و حضرت خاتم که فرمود: « ما اودی نبی مثل ما اوذیت»: هیچ پیامبری همچون من آزار ندید. با این دید قابل تفسیر وتببین است.

اینک به نمونه ای از آیات وروایات درباره عامل فوق اشاره می شود .

1- ابراهیم (ع) بعد از گرفتاری های سخت و طاقت فرسا ( از درون آتش رفتن تا هجرت) به مقام امامت ترفیع درجه می یابد. قرآن کریم در این باره می فرماید :

« واذا بتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما» . به خاطر آورید هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود ، او به خوبی از عهده این آزمایش ها برآمد ، خداوند به اوفرمود: من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم.

2- امام صادق (ع) فرمودند : « انه لیکون للعبد منزله عند الله فما ینالها الا باحدی خصلتین ، اما بذهاب ماله اوببلیه فی جسده. » براستی برای بنده (مومن) در پیشگاه الهی مقام ومنزلتی است که بدان دست نمی یابد مگر با یکی از دو خصلت. یا از بین رفتن مال او ویا گرفتاری در جسم او ( براثر سیل و زلزله ) به همین جهت مومنان بیشتر گرفتارند.

3- امام صادق (ع) فرمود : اوحی الله تعالی الی موسی : « ما خلقت خلقا احب الی من عبدی المومن فانی انما ابتلیه لما هو خیر له واعا فیه لما هو خیرله وانا اعلم بما یصلح علیه عبدی». خداوند بلند مرتبه به موسی وحی نمود که : موجودی نیافریدیم که نزد من از بنده مومنم محبوب تر باشد. پس براستی او را گرفتار می کنم به آنچه برای او خوب است واو را عافیت می دهم به آنچه برای او خوب است ، و من به آنچه باعث اصلاح امر بنده ام می شود، آگاهترم .

4- امام بحق ناطق ، حضرت صادق(ع) فرمودند:« ان اشد الناس بلاء الانبیاء ثم الذین یلونهم ثم الامثل فالامثل» . براستی شدیدترین مردم از جهت بلا وگرفتاری پیامبران اند، سپس کسانی که ازنظر رتبه بعد از آنها قرار دارند، پس هر اندازه به انبیا شبیه ترباشند. بلاهای آن ها نیز شبیه تر است .

ج ) رسیدن به نعمت

گاهی بلاها وسیله ای برای رسیدن به نعمت ها هستند وخداوند می خواهد به وسیله آنها به انسان نعمت دهد .امام حسن عسکری( ع) فرمود: ما من بلیه الا والله فیها نعمه تحیط بها. هیچ بلا و گرفتاری نیست مگر آنکه برای خداوند درآن نعمتی است که برآن بلا احاطه نموده است .

د- برخی گناهان

گاهی عامل بلاها و گرفتاری ها برخی از گناهان وشکستن سد ها و حریمهای الهی است . هلاک شدن برخی اقوام گذشته در تاریخ مانند: قوم نوح ، عاد، ثمود.. از این قبیل است. قرآن کریم در این رابطه نیز آیاتی دارد که از جمله می فرماید:

« و لو ان اهل القری آمنوا واتقوا لفتحنا علیهم برکات من السما والارض و لکن کذبوا فاخذناهم بما کانویکسبون .»

اگر اهل آبادی ها ایمان بیاورند وتقوا پیشه کنند، درهای رحمت را از آسمان وزمین به دروی آن ها می گشایم. آسمان وزمین به روی آنها می گشاییم ولی آنها آیات ما را تکذیب کردند و ما هم آنها را به مجازات اعمال خودشان گرفتار ساختیم .

درآیه دیگر می فرماید : « وظهر الفساد فی البر و البحر بما کسبت ایدی الناس لیذیقهم بعض الذی عملوا لعلهم یرجعون . »

فساد در خشکی ودریا به خاطر اعمال مردم آشکار شد تا خداوند نتیجه برخی از اعمال آنها را به خود آنها بچشاند، شاید برگرداند .

فرمود « مااصابکم من مصیبه ، فبما کسبت ایدیکم ویعفوا عن کثیر.»

هر مصیبتی به شما رسد به خاطر اعمالی است که انجام داده اید درحالی که بسیاری از گناهان را نیز عفو می کند .

صبرواستقامت در مقابل بلاها

در پایان به مهمترین وظیفه ای که در مقابل بلاها و حوادث داریم یعنی صبرواستقامت اشاره می شود.

اولین وظیفه در مقابل بلاها، صبر و بردباری است. قران کریم می فرماید :

« وبشر الصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبه قالوا انا لله وانا الیه راجعون »

صبر کنندگان را بشارت ده همانها که وقتی مصیبتی به آنها رسد می گویند .

ما برای خداییم وبه سوی او باز می گردیم .

امام هفتم ( ع) فرمودند: « لن تکونوا مومنین حتی تعدوا اللبلا نعمه والرحاء مصیبه و ذلک ان الصبرعند البلاء اعظم من الغفله عند الرخاء ». مومن نخواهید بود مگر آنکه بلا را نعمت بدانید وراحتی را مصیبت، وراز آن این است که صبر و بردباری درهنگام بلا برتر از غفلت در وقت راحتی است